امید ظریفی

«کمدی منطق» داستانیست مصور در مورد زندگی «برتراند راسل» ریاضی‌دان و منطق‌دان بزرگ قرن بیستم میلادی از زبان خودش در یک سخنرانی! متن کتاب سنگینیِ خاص خودش را دارد، اما در عین حال بسیار روان و شیوا است. فکر می‌کنم برای فهم کامل مطالب کتاب نیاز دارم که یک بار دیگر آن را بخوانم تا شاید بتوانم به طور کامل درکش کنم! ترجمه‌ی بسیار عالی کتاب هم از دیگر ویژگی‌های خوب آن است. داستان به این صورت است که راسل در یک سخنرانی ساختگی به بیان تاریخچه‌ی زندگی خود می‌پردازد. (یعنی واقعن همچین سخرانی‌ای در زندگی راسل وجود نداشته است.) نویسندگان کتاب سعی کرده‌اند که تا می‌توانند روایت آن‌ها از زندگی راسل به واقعیت نزدیک باشد؛ اما بالاخره (به گفته خودشان در آخر کتاب) مجبور بودند که برای ابهام‌زدایی متن و جلوگیری از طولانی شدن آن بعضی از موارد را حذف و یا بازآفرینی کنند. نام کتاب هم در نوع خودش بسیار زیباست! داستان کتاب به صورتی طراحی شده است که داستان نویسندگان کتاب هم در زمان نگارش آن (حالا درست یا نادرست!) در آن گنجانده شده است؛ و همچنین چگونگی انتخاب نام کتاب. 

راسل کار اصلی خود را با نوشتن کتاب «پرینکیپیا ماتماتیکا» همراهِ آلفرد نورث وایتهد درست قبل از چهل سالگی‌اش به پایان برد که در اصل، پایه‌ریزیِ منطق علمی از آن جا شروع شد. قبل از آن راسل با ارائه‌ی یک پارادوکس، تقریبن کل منطق زمان خود را زیر سوال برده بود. پارادوکس راسل بیان می‌کند:

یک شهر داریم که عده‌ای مردِ ریش‌دار در آن زندگی می‌کنند. این شهر فقط یک مردِ سلمانی دارد؛ و این سلمانی فقط ریشِ کسانی را می‌تراشد که ریش خود را نمی‌تراشند. (یه بار دیگه این جمله‌ی آخر رو بخونید!) حالا به نظر شما این سلمانی ‌می‌تواند ریش خود را بتراشد یا نه؟! فقط همین را می‌گویم که نتیجه به این صورت است که اگر سلمانی ریش خود را بتراشد، نباید ریش خود را بتراشد و اگر ریش خود را نتراشد، باشد ریش خود را بتراشد!!! (خودتان این نتیجه را بدست آورید! ساده است...)

و همین پارادوکس بود که دنیا را زیر و رو کرد.

در آخر به شما توصیه می‌کنم که اگر به منطق و ریاضیات علاقه دارید حتمن این کتاب را بخوانید. زیرا لحظه لحظه‌ی آن لذّت بردن از منطق، فلسفه و ریاضیات است.