معماهایی برای رازگشایی از عالم
علم‌پیشه‌های ما، به‌دلایل مختلفی که فعلن مجال پرداختن به آن‌ها نیست، هنوز آن‌طور که نیاز است علم را برای مخاطب عام توضیح نداده‌اند. اما در این سال‌ها سنت ترجمۀ کتاب‌های غیرفارسی‌ای که علم‌پیشه‌های سراسر دنیا نوشته‌اند و به‌واسطۀ آن‌ها مفاهیم علمی مختلف را با زبانی ساده برای مخاطب عام توضیح داده‌اند همیشه به‌راه بوده. اما در این میان هم مشکلاتی وجود داشته و دارد؛ که فکر می‌کنم مهم‌ترینِ آن‌ها برای ما فارسی‌زبانان این است که اکثر مترجمینِ چنین آثاری خاست‌گاه آکادمیک لازم (و درنتیجه سواد کافی) برای پرداختن به چنین متونی را نداشته‌اند و به‌شخصه به‌وفور دیده‌ام که این عدم آشنایی به چه جملات و عبارات عجیب‌وغریبی در متن ترجمه‌شده ختم شده است!
باری، چند ماهی از قرنطینه گذشته بود که کامران وفا اولین کتاب‌ش که کتابی ترویجی هم بود را با عنوان Puzzles to Unravel the Universe منتشر کرد. همان زمان قسمت خوبی‌ش را خواندم و بسیار لذت بردم. ایدۀ اصلی کتاب -همان‌طور که از عنوان‌ش برمی‌آید- این است که به‌واسطۀ پرداختن به یک‌سری معمای هوش‌مندانه خواننده را با بعضی از عمیق‌ترین مفاهیم فیزیکی و ریاضیاتی‌ای که تا کنون برای توصیف طبیعت استفاده کرده‌ایم آشنا کند. از صحبت دربارۀ ابرنظریه‌های فعلی فیزیکی‌مان گرفته تا صحبت دربارۀ مفاهیم عمیقی مانند تقارن، شکست تقارن، دوگانی و ... و حتا علم و دین! کتاب در اصل حاصل درسی است که نویسنده در سال‌های گذشته چندین‌بار برای دانش‌جوهای سال اولی هاروارد ارائه داده.
همان روزهایی که داشتم کتاب را می‌خواندم، بر مبنای یکی از فصل‌هایش متنی را با عنوان «شهودِ فیزیکی، فیزیکِ شهودی» برای شمارۀ دوم نشریۀ نیم‌خط رستا نوشتم که در اصل ترجمۀ آزادی از آن فصل بود. آن روزها این «کاش» در ذهن‌م می‌چرخید که ای کاش این کتاب را آدمی درست‌وحسابی سریع‌تر به فارسی ترجمه کند، وگرنه بعید نیست که چون نویسنده ایرانی‌الاصل است و بسیار شناخته‌شده، به‌زودی ترجمه‌ای از آن بیرون بیاید که آن‌طور که باید و شاید دقت و کیفیت لازم را نداشته‌باشد. خداراشکر تنها چند ماه بعد خبر رسید که دکتر ارفعی کتاب را کامل ترجمه کرده‌اند، و کمی بعد جلسۀ مجازی‌ای هم به‌همت انجمن فیزیک ایران و با حضور نویسنده و مترجم دربارۀ این کتاب برگزار شد و چه‌چیزی به‌تر از این! دقت دکتر ارفعی و توجه‌شان به زبان فارسی را می‌دانم و گمان می‌کنم به‌ترین فردی بودند که می‌توانستند این کار را انجام دهند.
خلاصه، پس از چند ماهی انتظار بالاخره دیروز نسخۀ ترجمه‌شدۀ کتاب هم راهی کتاب‌فروشی‌ها شد. در همان ساعات اولیه کتاب را سفارش دادم و بی‌صبرانه منتظرم تا نسخۀ فارسی معماهایی برای رازگشایی از عالم را هم بخوانم و هم‌چنین با دکتر ارفعی دربارۀ دلایلی که باعث شده فصل کوتاه علم و دین را در نسخه‌ی فارسی نیاورند صحبت کنم! (-: به شما هم توصیه می‌کنم اگر در هر سطحی با فیزیک برهم‌کنش دارید یا حتا دوست دارید داشته‌باشید، خواندن این کتاب را از خودتان دریغ نکنید.
